کشور ایران به عنوان یکی از مناطق زلزلهخیز جهان همواره در طی سالیان گذشته در معرض زلزلههای ویران کنندهای
قرار داشته است. شرایط طبیعی و زمینشناسی ایران از دیدگاه وقوع زلزله به
طور جدی در دستور کار مهندسین و برنامهریزان قرار گرفته است. با توجه به
اینکه سدهای بسیاری در مناطق زلزلهخیز احداث شده و یا در دست ساخت قرار
دارند، طراحی ایمن آنها در برابر زلزله از اهمیت و جایگاه ویژهای
برخورداراست. بررسی دقیق پایداری لرزهای سدهای خاکی از مسائل پیچیده در
حوزه سازه های خاکی است. تنوع خواص دینامیکی بدنه سد و گوناگونی جنس و
ضخامت شالوده که میتوانند در انتقال، تضعیف و تقویت امواج زلزله نقش اساسی
داشته باشند، وجود یا عدم وجود گسل فعال در محدوده محور سد، ویژگیهای
زلزله مانند فاصله مرکز زلزله تا سد، شدت و طول زمان وقوع زلزله، نوع و
امتداد امواج رسیده به سد و محتوا فرکانسی امواج، همه از عواملی هستند که
در پاسخ دینامیکی سد نقش به سزایی دارند.
به
طور کلی سدهای خاکی، سازههایی سه بعدی، عظیم، ناهمگن، غیرایزوتروپ و غیر
ارتجاعی هستند که در اندر کنش با شالوده و آب مخزن میباشند. نمونههای
عددی که بتوانند تمام عوامل فوق را در نظر بگیرند از پیچیدگی زیادی
برخوردار خواهند بود. بسته به اینکه کدام یک از شرایط فوق به طور مشخص حاکم
بر مسئله باشد نمونه میتواند آن پارامتر را ملحوظ نموده و به منظور یافتن
رفتار واقعی تر سد آنها را در نظر بگیرد. در سالهای اخیر پیشرفتهای
صورت گرفته در هر دو زمینه نرمافزار و سختافزار کامپیوتر بسیاری از این
مشکلات را خصوصاً در زمینه نمونه کردن هندسه سه بعدی بدنه سدها و رفتار
غیرخطی و غیر ارتجاعی خاک قابل حل نموده است. به همین نسبت پیشرفتهای صورت
گرفته در زمینه روشهای آزمایشگاهی و صحرایی در ارزیابی خواص دینامیکی
مصالح سد و نتایج حاصل از آزمایشهای ارتعاش اجباری سدها و ثبت پاسخ سدها
در برابر زلزلههای واقعی در جهت تصحیح و اعتبار بخشیدن به روشهای عددی و
تحلیلی بسیار موثر بوده است.
با توجه به مشاهدات و تجربههای موجود میتوان علل محتمل آسیبپذیری سدهای خاکی را در برابر زلزله به شرح زیر پیشبینی نمود
1.شکست و فروریختن سد به علت وجود گسل اصلی در زیر بدنه سد
2.گسیختگی شیبهای شیروانی سد در اثر تکان زلزله
3.از بین رفتن ارتفاع آزاد در اثر نشست و یا لغزش دامنهها
4.لغزش سد بر روی لایههای ضعیف در اثر بارگذاری زلزله