مقاله نقش و جایگاه بانکداری اسلامی در اقتصاد مقاومتی 51ص
مقاله نقش و جایگاه بانکداری اسلامی در اقتصاد مقاومتی 51ص
فهرست مطالب عنوان صفحه
فصل اول: تعاریف و مفاهیم مقدمه 2 تعریف علم اقتصاد 3
فصل دوم: بانکداری و اقتصاد اسلامی اقتصاد اسلامی 6 ویژگی های اقتصاد در جامعه اسوه ی اسلامی 6 1- حاکمیت سیاسی اسلام 7 2- تحکیم ارزش های معنوی و اخلاقی 8 3- برپایی عدالت اجتماعی 9 4- خودکفایی و اقتدار اقتصادی 9 5- عدم وابستگی اقتصادی 10 6- توسعه و رشد 12 7- رفاه عمومی14 مدل اقتصاد اسلامی 14 نقش و جایگاه نظام بانکی در اقتصاد مقاومتی 15 نقش نظام بانکی15 نقش بانک در اقتصاد 18 بانکداری اسلامی 19 ویژگی ها و کارکردهای بانکداری اسلامی: 21 الزامات استقرار بانکداری اسلامی 21
فصل سوم: اقتصاد مقاومتی اقتصاد مقاومتی، اقتصاد پیش روی جمهوری اسلامی ایران28 اقتصاد مقاومتی و سبک زندگی اسلامی راهکاری برای اندیشه بیداری مسلمانان 30 ارکان اقتصاد مقاومتی 31 1. حمایت از تولید ملی31 2. مردمی کردن اقتصاد31 سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی32
فصل چهارم: نقش و جایگاه بانکداری اسلامی در اقتصاد مقاومتی 38 اقتصاد مقاومتی مبتنی بر اقتصاد اسلامی 39 نسبت اقتصاد مقاومتی و اقتصاد اسلامی 41 عناصر و مولفه های اصلی اقتصاد مقاومتی و اقتصاد اسلامی 42 الزامات و موانع اقتصاد مقاومتی از منظر اسلام 44
فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات نتیجه گیری 49 پیشنهادات 50 منابع و مآخذ 51 خلاصه ای از فصل اول یکی از مسائلی که در سالهای اخیر مورد تاکید جدی مقام معظم رهبری (دام ظله العالی) قرار گرفته است توجه به مسائل اقتصادی کشور می باشد. نامگذاری 4 سال پی در پی با موضوعات اقتصادی نشان از اهمیت بالای این موضوع نزد معظم له دارد. بانک و بانکداری نیز که قلب تپنده هر اقتصاد و جاری کننده خون در رگهای اقتصاد جامعه است باید در حکومت اسلامی کاملا منطبق با موازین اسلام اداره شود تا به عنوان پایه و اساس اقتصاد اسلامی نقش موثری را ایفا نماید. در کشور ما ایران اسلامی که اقتصاد آن «پول محور» و بعبارتی بر پایه پول استوار است و حدود 60 درصد از اقتصاد مملکت ما را بازار پولی تشکیل می دهد و حدود یک سوم از سهم اقتصاد، متعلق به سهم بازار سرمایه می باشد، توجه به بانکداری اسلامی را دو چندان می کند. نظام بانکی در ساختار اقتصادی هر کشوری در جایگاه مدیریت توزیع منابع پولی در میان فعالان بخش خصوصی و همچنین بازوان اجرایی نهادهای ناظر بر اقتصاد برای کنترل و هدایت نقدینگی در جامعه قرار دارد. از این رو تطبیق روشها و الگوهای استفاده شده در این نظام با اصول اسلامی در واقع به معنای انطباق سازوکارهای توزیع منابع مالی و سیاستهای پولی با قواعد دینی و الهی است که در نهایت به اسلامی شدن هرچه بیشتر روابط حاکم بر مناسبات اقتصادی، اخلاقی و اجتماعی مردم می انجا مد. در این تحقیق بعد از آشنایی کلی با مفاهیمی چون اقتصاد اسلامی و اقتصاد مقاومتی، به تشریح در مورد اقتصاد و بانکداری اسلامی و همچنین اقتصاد مقاومتی می پردازیم و در ادامه نقش اقتصاد اسلامی و بانکداری اسلامی در اقتصاد مقاومتی بیان خواهد شد.
علم اقتصاد عبارت است از دانشی که به تخصیص بهینه کالاها و فراورده ها می‌پردازد. به عبارت دیگر ، علمی است که به تفسیر حیات اقتصادی و پدیده‌های آن و ارتباطشان با عوامل کلّی آنها اهتمام می ورزد. مسأله‌ی اقتصاد، به عنوان یکی از مهم‌ترین مسائل زندگی بشری، مطرح است، و اسلام نیز نگرش خاصی به آن دارد.
خلاصه ای از فصل دوم اقتصاد اسلامی هم دارای مکتب و نظام اقتصادی است و هم از ماهیت علمی برخوردار است و بر اساس این ویژگیها، جوامع اسلامی قادرند با تکیه بر معارف غنی اسلام به حل مشکلات امروزی اقتصادی همت گمارند.(شهید مطهری)
ویژگی های اقتصاد در جامعه اسوه ی اسلامی مکتب اقتصادی اسلام، در صدد تامین اهداف فراوانی است که برخی از آنها اخلاقی و برخی دیگر اجتماعی است، در این جا به بعضی از آن اهداف که دارای اهمیت بیشتری است، اشاره می‌شود: 1. حاکمیت سیاسی اسلام 2. تحکیم ارزش های معنوی و اخلاقی 3. برپایی عدالت اجتماعی 4. عدم وابستگی اقتصادی 5. خودکفایی و اقتدار اقتصادی 6. توسعه و رشد 7. رفاه عمومی اهداف مذکور همه در عرض هم نیستند بلکه برخی از آنها با حفظ برخی دیگر هدف قرار می گیرند، مثلا سه هدف آخر به این شرط مطلوب اند که لطمه ای به چهار هدف اول نزنند. دو هدف اول، به نظر می رسد که اقتصادی نیستند، ولی جزء اهداف اقتصادی اسلامی گنجانده شده اند، زیرا، در احکام اسلام، این اهداف جدا از یکدیگر مطرح نشده اند و جدا کردن آنها جزء اهداف وظایف سازمان های اقتصادی نیستند و از وظایف سایر سازمان های اجتماعی سیاسی اسلام می باشند، در صورتی که این گونه نیست، مثلا، درباره زکات، در عین این که هدف از آن توازن اقتصادی و تعدیل در خلال رفتارهای اقتصادی در نظر گرفته شده اند. موارد ذکر شده، به جز این که خود، اهداف مکتب اقتصادی اسلام را شکل می دهند، هر یک از آنها در بسیاری از موارد، به عنوان محدودیت برای اهداف دیگر و یا ابزاری برای رسیدن به اهدافی مثل رفاه عمومی است و گاهی تحقق آن ارزش ها در جامعه، ابزاری برای رسیدن به سایر اهداف است. نکته دیگری که باید به آن توجه داشت، این است که در این مبحث، نظر به مکتب اقتصادی اسلام است، که در این جا از آن بحث نخواهیم کرد و به توضیح اهداف اقتصادی ذکر شده می پردازیم.
در اقتصاد اسلامی، سعی در حفظ حاکمیت سیاسی اسلام در روابط با بیگانگان است، زیرا در روابط خارجی، مناسبات اقتصادی و سیاسی بسیار به هم پیوسته اند، هم اکنون وابستگی سیاسی بسیاری از کشورهای جهان سوم در اثر وابستگی اقتصادی آنهاست، به این سبب یکی از اهداف اقتصاد اسلامی، حفظ حاکمیت سیاسی اسلام است. در روایتی از پیامبر اکرم (ص) آمده است: «الاسلام یعلوا و لا یعلی علیه، اسلام برتر است و چیزی بر آن برتری ندارد».[1]، بنابراین در مناسبات سیاسی نیز باید برتری اسلام و مسلمین مراعات گردد. قرآن کریم می فرماید: «و اعدوا لهم ما استطعتم من قوه و من رباط الخیل ترهبون به عدو الله و عدوکم ... برای مقابل با دشمنان تا آنجا که می توانید نیرو و اسبهای بسته و آماده فراهم کنید تا به این وسیله دشمن خدا و دشمن خویش را بترسانید.»[2]. هم چنین قرآن کریم می فرماید: «ولن یجعل الله للکافرین علی المومنین سبیلا. خداوند برای کافران بر مومنان راه تسلطی قرار نداده است».[3]
2- تحکیم ارزش های معنوی و اخلاقی: اسلام در رسیدن به همه اهداف اقتصادیش از قبیل، زدودن فقر، ایجاد رفاه و اجرای عدالت، از چهارچوب ارزش های اخلاقی، خارج نمی شود. زیرا تحقق این ارزش ها همراه با پیاده شدن اقتصاد اسلامی از اهداف مکتب اسلام است. این از اهدافی است که هم افراد باید مراعات کنند و هم دولت باید در تحقق آن بکوشد. کسی حق ندارد از راههای حرام کسب درآمد کند یا با اکراه، طرف مقابل را به معامله ای وادار نماید. قرآن می فرماید: «یا ایها الذین أمنوا لا تاکلوا اموالکم بینکم بالباطل الا ان تکون تجاره عن تراض منکم ... ای کسانی که ایمان آورده اید اموالتان را در میان خود به باطل نخورید مگر این که داد و ستدی از روی رضایت شما باشد».[4] در اسلام پرداخت زکات و خمس عبادتی است که فرد با رضایت کامل به آن اقدام می کند. به علاوه، قرآن گرفتن زکات را وسیله پاک شدن و تزکیه پرداخت کننده به شمار می آورد. «خذ من اموالهم صدقه تطهرهم و تزکیهم بها... از اموال آنان زکات بگیر و بدین وسیله آنان را پاک و تزکیه کن»[5]. هم چنین به انفال کنندگان سفارش می کند که از بهترین اموال خود انفاق کنید تا به «نیکی» دست یابید . « لن تنالوا البر حتی تنفقوا مما تحبون. هرگز به نیکی نمی رسید، مگر آنکه از آن چه که دوست دارید، انفاق کنید».[6]
[1]. تذکره الفقها، ج1، ص 446 [2]. انفال/60 [3]. نساء/141 [4]. نساء/29 [5]. توبه/103 [6]. آل عمران/92
خلاصه ای از فصل سوم اقتصاد مقاومتی، اقتصاد پیش روی جمهوری اسلامی ایران با ظهور انقلاب اسلامی ایران، شکل جدیدی از حکومت در دنیا پدیدار شد که هم مردمی بود و هم اسلامی. حکومتی که بنای سازگاری با هیچ یک از ابرقدرت های شرق و غرب را نداشت و به هیچ قدرتی جز قدرت ایمان و پشتوانه مردم خویش وابسته نبود. ظهور این نوع جدید حکومتی، آن هم در منطقه ای مانند خاورمیانه که شاه راه حیاتی ارتباطی و قطب انرژی دنیاست، به مذاق مستکبرین ناخوشایند بوده و هست. از آن ناخوشایندتر، صدور این انقلاب به دل ها و قلوب مسلمین و سایر ملل است که به تازگی خود را در انقلاب های اسلامی منطقه خود را نمودار ساخته است. ذات وجود چنین نظامی برای اردوگاه استکبار، خطری همیشگی را به دنبال دارد. لذا از روزهای آغازین این مولود مقدس، بنای دشمنی را در اشکال گوناگون بنا نهادند. ابتدا به صورت ترورها و اقدامات خونین داخلی، قائله های گوناگون و سپس جنگ تمام عیار نظامی. این نکته نیز قابل ذکر است که تا جمهوری اسلامی ایران با حفظ ارزش های خود باقی بماند این دشمنی ها ادامه خواهد یافت. جنگ نظامی که پایان یافت، تاکتیک دشمن نیز تغییر کرد و به جای تهاجم نظامی، تهاجمات خود را به سایر عرصه ها از جمله عرصه اقتصادی کشاند. وجود تحریم های گسترده و گاهاً بی نظیر اقتصادی پس از دوران جنگ نظامی و تنگ تر شدن هر روزه این حلقه محاصره تحریم ها، خود گواهی بر این مدعاست. در سوی دیگر این میدان، جمهوی اسلامی ایران که از جمله آرمان های آن، حمایت از مستضعفین و مبارزه با مستکبرین عالم است، در راه نیل به اهداف و ارزش های خویش وارد صحنه مبارزه شد و موفقیت های عمده ای در نبردهای نظامی، علم و فناوری و... به دست آورد. اما در نبرد اقتصادی چه؟ درست است که مدل بهینه اقتصادی برای جمهوی اسلامی ایران اقتصاد اسلامی است، اما تا به ثمر نشستن این مدل متعالی چه باید کرد؟ آیا مدل های اقتصادی که در کشور تدریس می شد و یا می شود و در برنامه ها پیاده می شود توان مقابله با جنگ اقتصادی دشمن را دارد؟ مدل اقتصادیای که کشور عمدتاً پس از جنگ در پیش گرفت، مبتنی بر بازار آزاد، پذیرش نظم بین الملل و... بود که در این صورت می بایست ایران نیز به عنوان جزء کوچکی از دهکده جهانی با کدخدایی ایالات متحده آمریکا نقش بازی کند. دهکده ای که هر کس در آن از دستورات کدخدا تخطی کند مورد مجازات سازمان های بین المللی قرار می گیرد. طبیعتاً اهداف رشد اقتصادی و توسعه ای این مدل ها مبتنی بر پذیرش ارزش های غربی است که در تضاد با مبانی و اصول انقلاب اسلامی قرار دارد. حال چه کنیم؟ چند راه وجود دارد: ساده ترین راه نفی ارزش های انقلاب اسلامی و پذیرش اصول لیبرالیسم اقتصادی است. در این راه هدف جمهوری اسلامی ایران می شود رسیدن به نقطه ای مانند ترکیه یا کره جنوبی یا شبیه آن ها. راه دوم پذیرش اصول لیبرالیسم اقتصادی و انقلاب اسلامی توأمان با هم است. در این شیوه با توجه به این که ارزش های انقلاب اسلامی در تعارض با دیگران استمورد هجمه آنان قرار می گیریم و از طرفی سلاح مقابله با آنان در اختیار ما نیست. چرا که مدل های اقتصادی کنونی، مبتنی بر پیاده سازی در شرایط اطمینان و ثبات پی ریخته شده اند. لذا جمهوی اسلامی ایران در این حالت روز به روز از لحاظ توان داخلی تحلیل رفته و بیشتر در موضع ضعف و انفعال قرار می گیرد. حاصل این شیوه، کاری است که سال هاست در کشور ما انجام می شود: دور زدن تحریم ها و در نتیجه پوسیدگی درونی اقتصاد کشور. اما راه حل بهینه برای کشور ما مدلی اقتصادی است که بتواند کشور ما را در شرایط جنگ. مبارزه به پیش ببرد. شرایطی که بر خلاف سایر کشورها برای ما شرایط گذرا نیست و حالت دائمی دارد. در این مدل اقتصادی به تحریم ها به عنوان فرصت هایی نگریسته می شود که می تواند از این فرصت ها برای کارا نمودن و اصلاح نقاط ضعف سیستم های اقتصادی کشور استفاده شود. مشکلاتی که زیر سایه سنگین درآمدهای کلان نفتی پوشیده بودند و روز به روز گسترده تر می شدند.
اقتصاد مقاومتی و سبک زندگی اسلامی راهکاری برای اندیشه بیداری مسلمانان اقتصاد مقاومتی یک بحث تئوریک محض مختص دانشگاه و حوزه نیست، بلکه بیشتر اقتصاد کاربردی است. اقتصاد مقاومتی یک شعار نیست، یک واقعیت اقتصادی است که شاخص‌‌‌های آن ریشه در عمل دارد، نه حرف. این دیدگاه جدید به اقتصاد را میتوان با واژه‌ی به مجامع علمی معرفی کرد و حتی در مفهوم دقیق‌‌‌تر، میتوان از واژه‌ی اقتصاد سیاسی مقاومتی استفاده کرد و برای ارزیابی آن شاخص‌‌‌های اقتصاد سیاسی تعریف و استخراج نمود، زیرا این واژه یک مفهوم اقتصاد سیاسی است تا یک مفهوم اقتصادی و به دنبال راه‌حل‌‌‌های اقتصاد سیاسی میباشد که در عمل و کاربرد بتواند مبتنی بر اقتصاد اسلامی، نه تنها بر بحرانهای ایجادشده در عرصه‌ی اقتصاد سیاسی فائق آید، بلکه مسیر اقتصاد را در جهتی قرار دهد که آمادگی و آینده‌نگری لازم نیز اتخاذ شده باشد. القای تفکر اقتصاد مقاومتی یک تدبیر هوشمندانه است تا مدیران ارشد اقتصادی را از غفلت ایجادشده در بخش اقتصاد برهاند. اقتصاد مقاومتی مکمل جهاد اقتصادی است.
یکی از ارکان اساسی اقتصاد مقاومتی حمایت جدی و همه جانبه از تولید ملی است. در این زمینه بانک‌ها نیز نقش مهم و اساسی در تولید و سرمایه گذاری داخلی بر عهده دارند که با هدایت و تخصیص منابع بانکی و تأمین نقدینگی لازم برای فعالیت‌های مولد اقتصادی و مدیریت کلان در ایجاد زنجیره‌ی ارتباطی بین بنگاه‌های کوچک و متوسط با بنگاه‌های بزرگ ملی جهت نظام‌مند و هدفمند نمودن تولیدهای بنگاه‌های تولیدی کوچک و متوسط، به تولید ملی رونق و انسجام بیشتری دهند.
خلاصه از فصل چهازم اقتصاد مقاومتی مبتنی بر اقتصاد اسلامی بر اساس نظر شهید محمدباقر صدر، اسلام دارای مکتب اقتصادی است و نیازی به تقلید از تفکرات انحرافی نیست. بر این اساس، مبنای اقتصاد مقاومتی باید مبتنی بر اقتصاد اسلامی باشد تا بتوان علاوه بر در امان ماندن از بحرانهای اقتصاد سرمایه‌‌‌داری، مانند بحران نظام بانکداری و نرخ بهره، بحران بدهی و اعتبار و بحرانهای جمعیتی، از ظرفیت‌‌‌های اقتصاد اسلامی نیز بهره‌ی کافی برد و تحت تأثیر تغییرات فرهنگی‌ـ اجتماعی ناشی از اقتصاد سرمایه‌‌‌داری قرار نگرفت. همچنان که مقام معظم رهبری نیز تأکید نمودند، مبارزه با اقتصاد سرمایه‌‌‌داری به معنای حرکت به سمت سوسیالیسم نیست. علاوه بر شناخت و رفع نقاط ضعف و بهبود نقاط قوت اقتصاد ملی، یک جنبه‌ی اقتصاد مقاومتی میتواند جلوگیری از گرایش اقتصاد جمهوری اسلامی به تفکرات سرمایه‌‌‌داری و سوسیالیستی است. مبنای اقتصاد مقاومتی باید مبتنی بر اقتصاد اسلامی باشد تا بتوان علاوه بر در امان ماندن از بحرانهای اقتصاد سرمایه‌‌‌داری، مانند بحران نظام بانکداری و نرخ بهره، بحران بدهی و اعتبار و بحرانهای جمعیتی، از ظرفیت‌‌‌های اقتصاد اسلامی نیز بهره‌ی کافی برد و تحت تأثیر تغییرات فرهنگی‌ـ‌اجتماعی ناشی از اقتصاد سرمایه‌‌‌داری قرار نگرفت. در خصوص سبک زندگی الهی و اسلامی نیز که مستقیماً با اقتصاد مقاومتی در ارتباط است ما الگوهای فراوانی فراروی خود داریم که در شرایط فعلی تنها نیازمند اجرایی نمودن آن هستیم به طور مثال فرهنگ عاشورا خود یک سبک اصیل زندگی اسلامی مبتنی بر بیداری اسلامی و مقاومت است و میتواند به عنوان الگویی برای پایداری و مقاومت اسلامی در برابر استکبار جهانی و توطئه ها و هجمه های فرهنگی آنها مورد استفاده و بهره برداری ما قرار گیرد با نگاهی دقیق به مؤلفه های سبک زندگی در کشور این نکته دستگیر ما می‌شود که بسیاری از الگوهای سبک زندگی در جامعه ما همچنان ساری و جاری است منتهی به دلیل عدم توجه مردم و مسئولین در برخی از مورد بی مهری واقع شده است و این الگوها در اسرع وقت باید تقویت شوند تا در مقابل الگوهای نادرست قرار گیرند به طور مثال در سبک زندگی غربی مسئله صله ارحام هیچ جایگاهی ندارد و این در حالی است که در سبک زندگی اسلامی در حد یک واجب شرعی مورد توجه قرار گرفته است و این در حالی است که این مسئله به حکم شرع واجب نیست ولی به دلیل تأکیدات مکرر تا حد وجوب آن پیش رفته است و یا در سبک معماری ،پوشاک و بسیاری از امور می بایست یک تحول زیربنایی بر اساس اصول اسلامی صورت بگیرد در این مبحث همان طور که مقام معظم رهبری موارد مکرری را ذکر کرده‌اند میتوان بر این مبنا قضیه را پیگیر شد این موارد حتی شامل نظام های معاشرتی ما می‌شود که این نظام باید احیا شود. اما چند سوال در باب اقتصاد مقاومتی پیش می پاید که چنین مطرح می کنیم: مقاومت مسلمانان چه نتایجی را برای آن ها به دنبال دارد؟ آیا این مقاومت برای دنیای اسلام راهگشا بوده و سرانجام آن ها را از مهلکه ای که اکنون در آن گرفتار هستند نجات خواهد داد؟ نتیجه مقاومت پیروزی است و قطعا کسانی که راه خدا را انتخاب و در مسیر او صبر و استقامت می کنند به پیروزی می رسند اگر در این روزگار که مسلمانان در دنیای پر آشوب و ملتهب امروزی مورد هجمه های فرهنگی و نظامی و سیاسی و اقتصادی گسترده ای قرار گرفته اند مقاومت کنند و بصیرت و وحدت خود را حفظ کنند، دشمن را بشناسند و بکوشند حقیقت را به دیگران بشناسانند قطعا آینده از آن آنان است چنان که خداوند نیز وعده پیروزی را در قرآن داده است. سبک زندگی اسلامی و اقتصاد مقاومتی از جمله کلید واژههایی هستند که رهبر معظم انقلاب در سخنان خود به آن اشاره می نماید، و این دو کلید واژه راهکاری مسلم در بیداری مسلمانان در قبال زندگی روزمره خود می تواند باشد. امید است که سخنان رهبر انقلاب را همیشه از جان دل گوش فرا دهیم تا بتوانیم از آن بهره کافی را در قبال خود و همسنگران عزیزمان حفظ نماییم
جهت خرید کامل مقاله فرم زیر را تکمیل نمایید
  مبلغ قابل پرداخت:6.100تومان
|
